فاطمه لونی
در
جمعه ۱۴۰۲/۱۰/۲۹ ساعت ۱۰:۴۶
ششمین کنگره بین المللی و هجدهمین کنگره ملی ژنتیک ایران
پروپوزال علمی و اجرایی پنل
ژنتیک باستان و تبار شناسی
شعار شاخه: ژنتیک و زیست فناوری، ابزاری برای شناخت و حفظ میراث فرهنگی ناملموس (ژنوم)
با عرض سلام و احترام خدمت شما فرهیخته گرامی
در سال ۲۰۰۳ میلادی با تلاش‌های سازمان جهانی یونسکو، کنوانسیونی برای پاسداشت میراث فرهنگی ناملموس تصویب گردید.
این کنوانسیون در واقع عهدنامه‌ای است که با مشارکت یونسکو و توسط کشورهای دنیا به امضا رسید و از سال ۲۰۰۶ اجرایی شد. تا ژوئن ۲۰۱۶ تعداد ۱۶۹ کشور جهان به این کنوانسیون پیوسته‌اند. جمهوری اسلامی ایران نیز یکی از کشورهای پیش رو در جهان برای امضای این کنوانسیون بوده است.
علوم باستان شناسی و مطالعات و بررسی های باستانی همواره تلاش داشته تا زوایای پنهان گذشته انسان را آشکار کند، در این میان ابزارهای زیادی به کمک این علم آمده و به ویژه در دهه های اخیر، این علم مسلح به علوم و ابزارهای نوینی از جمله علم ژنتیک و فنون زیست فناوری شده است.
مطالعات ژنتیکی قادر است اطلاعات بی نظیری را در اختیار پژوهشگران قرار دهد و از این داده ها می‌توان نتایج ارزشمندی را مانند تبار انسانها، مسیرهای مهاجرت، اختلاط، گسستگی و اشتقاق اقوام از هم، میزان قرابت انسانها و یا اقوام با یکدیگر، نسب شناسی، تشخیص بیماریهای ژنتیکی و... به دست آورد.
سرزمین ایران به دلیل تاریخ طولانی و متنوع خود، یکی از قدیمی‌ترین مناطقی است که در آن کشاورزی و دامپروری شکل گرفته است. مثال های زیادی در این زمینه وجود دارد من جمله محوطه باستانی تپه چغاگلان واقع در شهرستان مهران استان ایلام که دارای غنای منحصر به فرد گونه های گیاهی شامل جو، گونه گندمیان و عدس بوده است، که همگی نیای وحشی محصولاتی است که امروزه در سطح جهان مورد استفاده قرار می گیرد. این یافته ها بیانگر پرورش منحصر بفرد و دراز مدت گونه های وحشی گیاهی در بخش شرقی هلال حاصلخیز است. به عبارت دیگر گندم اهلی شده برای نخستین بار در جهان در تاریخ در این محوطه نمایان شده است. در واقع چغاگلان؛ خاستگاه اهلی شدن دانه های گیاهی در پایان عصر یخبندان است. نخستین شواهد از اهلی سازی بز در جهان متعلق به منطقه گنج دره کرمانشاه ایران است (حدوداً ده هزار سال قبل از میلاد) که نشان‌دهنده پرورش سازمان‌یافته این جانور است. با توجه به اهمیت مطالعات پویایی جوامع زیستی حوزه فلات ایران و نقش استراتژیک این فلات به عنوان یک چهارراه مهاجرتی اقوام ، انجمن ژنتیک ایران در نظر دارد شاخه ژنتیک باستان و تبارشناسی را به عنوان بکی از شاخه های اصلی ششمین کنگره بین المللی و هفدهمین کنگره ملی ژنتیک ایران برای دومین بار پیاپی به صورت حضوری و مجازی در تهران برگزار نماید.
از علومی که در این حوزه علمی می‌توان به اختصار نام برد به شرح ذیل است:
-متخصصین حوزه ژنتیک، علوم زیستی، گیاه‌شناسی، جانور‌شناسی
- متخصصین در حوزه های باستان شناسی، آنتروپولوژی، فسیل‌شناسی، چینه فسیل
- متخصصین در حوزه تاریخ، میراث فرهنگی، زبان شناسی، مطالعات اقوام، زبان و تمدن ایران
- متخصصین علوم پزشکی ، بیوانفورماتیک و سایر علوم وابسته
همکاری میان رشته‌ای علم ژنتیک در کنار سایر علوم همانند باستان شناسی، تاریخ، زبان شناسی، آناتومی و تشریح، بیوانفورماتیک به منظور تبین بهتر الگوهای جوامع زیستی عصر باستان یکی از موارد انتظار پنل ژنتیک باستان در این کنگره است.
برخی از عرصه‌ها که در پنل ژنتیک باستان و تبارشناسی در کنگره آتی مورد توجه قرار گرفته است، شامل ۳ حوزه اصلی الف) عرصه‌های ژنتیک باستان و علوم میان رشته، ب) ژنتیک پزشکی قانونی و آناتومی و تشریح، ج) مدیریت بحران در زمینه بررسی اجساد می باشد.
- محورهای همایش در بخش عرصه‌های ژنتیک باستان و علوم میان رشته به شرح ذیل است :
- ژنتیک باستان
- مطالعات آنتروپولوژی و استخوان شناسی همانند تشخیص جنسیت، سن و بیماری‌ها از طریق یافته‌های بیو آرکئولوژی محوطه باستانی
- نویافته‌های ژنتیکی و قوم شناسی از محوطه های باستانی
- روش ها و تبیین مدل های زیستی و تغذیه ای در دوران گذشته
- دیرین گیاه شناسی
- اهلی سازی گونه های گیاهی و جانوری در طول هزاران سال به عنوان ابزاری برای تداوم زیست جوامع بشری
- پالئو ژنومیکس
- متاژنومیکس
- جمعیت‌شناختی از بقایای اسکلتی، شواهد استقراری و مولکول‌های زیستی کهن
- بررسی شواهد جابه جایی‌ها و مهاجرت مابین گروه‌های انسانی در محوطه‌های تاریخی
- کاربرد آنالیز ایزوتوپهای مربوط به نمونه‌های اسکلتی در مطالعه پدیده مهاجرت‌های باستانی
- استفاده از زیست فناوری در تشخیص اشیا اصل از بدل
- رده شناسی درخت فیلوژنتیکی زبان‌ها در دوران مختلف و تاثیر مهاجرت و جریان ژنی به عنوان مولفه‌ای بر تغییرات الگوی زبانی در طول زمان
ب ) ژنتیک پزشکی قانونی و آناتومی و تشریح :
کاربرد ژنتیک پزشکی قانونی در ژنتیک باستان شامل چندین جنبه می‌شود. ژنتیک پزشکی قانونی بر روی شناسایی و تجزیه و تحلیل DNA از نمونه‌های بیولوژیکی که در صحنه‌های جرم یافت می‌شوند تمرکز دارد. این رویکرد می‌تواند در ژنتیک باستان به شیوه‌های زیر به کار رود:
- 1 )شناسایی و تحلیل DNA باستانی: با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته در ژنتیک پزشکی قانونی، می‌توان DNA را از نمونه‌های باستانی مانند استخوان‌ها، دندان‌ها، و بافت‌های نرم که برای هزاران سال باقی مانده‌اند، استخراج و تحلیل کرد.
- 2)بررسی روابط ژنتیکی و نسب‌شناسی: این روش‌ها می‌توانند برای تعیین روابط خانوادگی یا نسبی بین افراد باستانی یا بین جمعیت‌های باستانی و مدرن استفاده شوند.
- 3)تعیین منشأ جغرافیایی و مهاجرت‌ها: تحلیل ژنتیکی می‌تواند اطلاعاتی درباره منشأ جغرافیایی و الگوهای مهاجرت جمعیت‌های باستانی ارائه دهد.
- 4) بررسی بیماریهای باستانی: توسط تکنیک‌های ژنتیک پزشکی قانونی، می‌توان وجود و توزیع بیماریهای خاص در جمعیت‌های باستانی را بررسی کرد.
- 5)تحقیقات در مورد تکامل انسان: تحلیل DNA باستانی به درک بهتر تکامل انسان و تغییرات ژنتیکی که طی زمان رخ داده است کمک می‌کند.
- استفاده از روش‌ها و دانش حاصل از ژنتیک پزشکی قانونی در ژنتیک باستان نه تنها به کشف و فهم عمیق‌تر تاریخچه و تکامل بشر کمک می‌کند، بلکه درک ما را از بیماری‌ها، روابط جمعیتی و پویایی‌های اجتماعی-فرهنگی در گذشته بهبود می‌بخشد. این حوزه‌های تحقیقاتی نمونه‌ای از چگونگی همکاری علوم مختلف برای پیشبرد دانش بشری است.
- زیر شاخه ها:
Body Fluid Identification
Disaster Victim Identification
Forensic human identification in humanitarian aspects
Forensic Database Advisory Board and Ethical Considerations for Forensic Genetic
Frequency Databases
Forensic Genetics Genealogy
Mixture Interpretation
Ancestry/ Appearance & Phenotyping
Y-Chromosome and mtDNA Analysis and Statistics
Bioinformatics Missing persons
Kinship Statistics and Pedigree Analysis
Anatomical Insights from Genetic Research
Molecular Autopsy in Forensic Pathology
Forensic bioanthropology
Future of Forensic Genetics and Technology
- ج) مدیریت بحران در زمینه بررسی اجساد:
- کاربرد ژنتیک باستان در شناسایی اجساد مجهول الهویه بسیار مهم است، مخصوصاً در مواردی که اجساد برای مدت طولانی مدفون بوده‌اند یا در شرایطی قرار گرفته‌اند که باعث تخریب DNA شده است. این روش‌ها عمدتاً در تحقیقات تاریخی و باستان‌شناسی استفاده می‌شوند، اما کاربردهایی نیز در حوزه پزشکی قانونی دارند. در این زمینه، ژنتیک باستان به شیوه‌های زیر کمک می‌کند:
- استخراج و تحلیل DNA تخریب یافته: تکنیک‌های ژنتیک باستان می‌توانند برای استخراج و تحلیل DNA از بافت‌هایی که در طول زمان تخریب شده‌اند استفاده شوند. این روش‌ها به ویژه برای اجسادی که در شرایط نامساعد محیطی نگهداری شده‌اند، مفید هستند.
- شناسایی هویت از طریق مقایسه ژنتیکی: با مقایسه نمونه‌های DNA استخراج شده از اجساد با نمونه‌های DNA خانواده‌هایی که اعضای مفقودی دارند، می‌توان هویت افراد مجهول‌الهویه را شناسایی کرد.
- تعیین منشأ جغرافیایی و قومی: ژنتیک باستان می‌تواند اطلاعاتی درباره منشأ جغرافیایی و قومیت اجساد مجهول‌الهویه ارائه دهد، که این اطلاعات می‌تواند در شناسایی هویت آنها کمک‌کننده باشد.
- بررسی علل مرگ و بیماری‌ها: تحلیل DNA می‌تواند نشانه هایی از بیماریهای احتمالی یا شرایط سلامتی که ممکن است به مرگ منجر شده باشند را فراهم کند. این اطلاعات می‌تواند در تعیین علت مرگ در موارد پیچیده مفید باشد.
- تاریخ‌گذاری و مکان‌یابی: با استفاده از داده‌های ژنتیکی و تکنیک‌های دیگر مانند کربن رادیواکتیو، می‌توان تخمین زد که جسد چه مدتی پیش مرده و احتمالاً از کدام منطقه است.
- پیوند با اطلاعات تاریخی و فرهنگی: در مواردی که اجساد متعلق به دوره‌های تاریخی خاصی هستند، تحلیل ژنتیکی می‌تواند به پیوند دادن آنها با رویدادهای تاریخی یا فرهنگی معین کمک کند.
- این کاربردها نشان می‌دهند که ژنتیک باستان نه تنها برای درک گذشته بشریت بلکه در کاربردهای مدرن مانند شناسایی اجساد مجهول الهویه و حل معماهای پزشکی قانونی نیز اهمیت دارد. این رویکرد می‌تواند به حل پرونده‌های قدیمی که در آنها روش‌های سنتی شناسایی کافی نبوده‌اند، کمک کند.
- زیرشاخه ها:
Preventing Misidentification in Disaster Scenarios
Case Studies of Mass Casualty Identification
Developing Guidelines for Disaster Victim Identification (DVI)
Integration of Genetic Tools in Rescue Operations
The Role of International Cooperation in DVI
Ethical Considerations in Genetic Identification
Creating a Genetic Bank for Rescue Members
Innovative Technologies in Forensic Genetics for DVI
Training and Preparedness of Rescue Teams in Genetic Identification
Legal Frameworks Governing Genetic Identification in Disasters
Psychological Impact of Identification on Families
Genetic Identification in Complex Scenarios
Case Studies of Mass Casualty Identification
Training and Preparedness of Rescue Teams in Genetic Identification
Legal Frameworks Governing Genetic Identification in Disasters
Psychological Impact of Identification on Families
از تمامی اساتید، محققین، دانشجویان علاقمند به این حوزه دعوت می‌کنیم تا با مشارکت خود در این برنامه، به شناخت هرچه بهتر جوامع زیستی واقع در فلات ایران همت نمایند.
